1392/11/8 سه‌شنبه
درباره شهرستان پیرانشهر

پیرانشهر (به‌ کردی آن را خانه‌ نیز می‌نامند) از شهرهای استان آذربایجان غربی و مرکز شهرستان پیرانشهر است .
پیرانشهر یکی از شهرهای مهم و تاریخی ایران است که به دلیل داشتن سنگهای گرانیت دارای شهرت جهانی است.ذخایر شناخته شده سنگ‌های گرانیت این شهر چهار میلیون تن برآورد می‌شود که به لحاظ تنوع رنگ و طرح استحکام در ایران و جهان منحصر بفرد است
موقعیت جغرافیایی این شهر در ناحیه کوهپایه‌ای‌ قرار دارد که تپه‌ماهورهای آن را بوته‌های همیشه سبز چای در ردیف‌کاری‌های منظم هندسی پوشانده‌است. همچنین معماری بسیار زیبا و خانه‌های ویلایی با سقف‌ها و رنگ‌آمیزی متنوع، جلوه زیبایی به سیمای شهر بخشیده‌اند. به عبارت دیگر در پیرانشهر زیبایی‌های طبیعت و شهرسازی یکدیگر را تکمیل کرده‌اند.
شهر پیرانشهر در جنوب غربی استان آذربایجان غربی و در کنار مرزهای جمهوری اسلامی با عراق واقع شده و به دلیل داشتن
۶۰۰میلی متر بارندگی در سال از زیباترین و سرسبزترین شهرهای کشور بشمار می‌رود.این شهر بدلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ترانزیت جمهوری اسلامی با کشور عراق و دیگر کشورهای حوزه دریای مدیترانه، یکی از بزرگ‌ترین مراکز تجارت خارجی در جمهوری اسلامی است
پیرانشهر آب‌ وهوای‌ نسبتاً معتدل‌ و فصولی‌ منظم‌ دارد. ناحیه‌ پیرانشهر از زمان‌های‌ قدیم‌ دارای‌ اهمیت‌ و اعتبار بوده‌ و نام‌ آن‌ در الواح‌ عیلامی‌ مکشوف‌ در تخت‌ جمشید ذکر شده‌ است‌.

موقعیت نسبی
استان آذربایجان غربی با وسعتی حدود 43660 کیلومتر مربع (با احتساب دریاچه ارومیه) حدودا5/2 درصد کل مساحت کشور را تشکیل می دهد که بین عرضهای 35 درجه و 58 دقیقه تا 39 درجه و 46دقیقه شمالی خط استوا و طولهای شرقی44 درجه و3 دقیقه تا47 درجه و23 دقیقه از نصف النهار مبدأ واقع شده است. آذربایجان غربی در شمال غرب ایران و بین جمهوریهای نخجوان و ارمنستان و ترکیه در شمال، ترکیه و عراق در غرب ، استانهای زنجان و آذزبایجان شرقی در شرق و استان کردستان در جنوب واقع شده است.
شهرستان پیرانشهر با 2259 کیلومتر مربع وسعت در جنوب غربی استان قرار دارد و از طرف شمال نقده، شرق مهاباد، جنوب سردشت و از طرف غرب با کشور عراق همسایه است. و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری شامل دو شهر و 5 دهستان می باشد و وسعت شهر آن 715 کیلومترمربع است.
این شهرستان در موقعیت جغرافیایی 45 درجه و 8 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 42 دقیقه عرض شمالی قرار دارد. (نقشه های موقعیت 1و2و3و4).

توپوگرافی
میانگین ارتفاع شهر پیرانشهر از سطح دریا حدود 1460 متر می باشد و سمت غرب وجنوب غربی شهر به علت وجود کوهستانهای مرتفع ، ارتفاع قابل ملاحظه ای نسبت به شهر دارد.کوههای مرتفعی چون کوه خدر شرفان از سمت غرب و کوه سرگرده از سمت جنوب غربی این شهر را احاطه کرده اند و بدین علت است که حداکثر شیب موجود در شهر (18 درصد به بالا) را می توان در اراضی غرب و جنوب غربی پیرانشهر بوضوح مشاهده نمود.هر چه به سمت شرق و شمال شرقی و جنوب شرقی متمایل می شویم از شیب اراضی کاسته می شود و اراضی در این مناطق کاملا ً به صورت دشت در می آید.شیب کلی اراضی شهر از سمت شمال غربی به طرف جنوب شرقی است .

جمعیت و اشتغال
طبق برآورد جمعیت مرکز آمار ایران شهرستان پیرانشهر در سال 1395دارای 138,864 نفر جمعیت میباشد که از این جمعیت 95,716 نفر در نقاط شهر و 43،148 نفر در نقاط روستایی زندگی می کنند. جدول ذیر جمعیت شهر پیرانشهر را طی سالهای 81-86 بر اساس اطلاعات سازمان آمار ایران نشان می دهد.
به لحاظ اشتغال پس از مشاغل خدماتی اداری و کشاورزی بیشتر مردم شهر پیرانشهر در بازارچه مرزی حاج عمران و همچنین بازارچه فروش اجناس خارجی که در شهر واقع شده است مشغول به کار هستند. جدول زیر جمعیت شهری را بر اساس آمار مرکز آمار ایران طی یک دوره 5 ساله نشان می دهد.
سال       1381    1382 1383    1384    1385
جمعیت 46813 49346 52030 54821 58177

جمعیت شهر پیرانشهر طی یک دوره آماری 5 ساله (مرکز آمار ایران)

وضعیت تاریخی و فرهنگی
شهر پیرانشهر دارای تاریخ کمتر از 50 سال می باشد و از توسعه روستای کهنه خانه بوجود آمده است. به موازات توسعه بافت روستای کهنه خانه و ایجاد پادگان ارتش در سال 1328 و ایجاد گمرک بازرگانی توسط دولت وقت باعث پیدایش زمینه مساعد تری برای گسترش روستا گردید ودر سال 49 از نام خانه به پیرانشهر تغیر نام یافت . زبان مردم کردی سورانی پیرو دین اسلام و مذهب آنها سنی شافعی می باشد . و به همین دلیل بیشترین رابطه فرهنگی را با شهر های کردنشین اطراف همچون مهاباد، اشنویه و سردشت دارند و لباس زنان و مردان زیبا ، اصیل و باوقار می باشد (طرح هادی پیرانشهر سال 74). هر چند که شهر پیرانشهر دارای سابقه تاریخی چندانی نیست ولی محدوده این شهرستان دارای تاریخ بسیار کهن ( حدود 5500 ق.م ) و آثار تاریخی ارزشمند چون تپه های: پسوه ، شین آوی ، جلدیان ، قلا ت شای ، قلات موت آوی ، داشان قلا ،کتیبه های سنگی، گورستان تاریخی گورینگان و صدها اثر تاریخی دیگر بوده که گواهی زنده بر وجود تمدنهای بسیار کهن و درخشانی چون مانناییها ، اورارتوها ، مادها و تمدن پارسوا و گیلزان و زاب و . . . می باشد که تاکنون بیش از 250 تپه تاریخی توسط کارشناسان نمایندگی سازمان میراث فرهنگی این شهرستان شناسایی و ثبت شده اند .

معرفی جاذبه های گردشگری پیرانشهر
شهرستان پیرانشهر با دارا بودن طبیعت سرسبز، رودخانه های دایمی و پر آب ، جنگلهای کوهستانی، کوههای مرتفع و پر برف ، بازارچه های تجاری متعدد، مرز رسمی و مهم حاج عمران، روستا های پر جاذبه و آثار تاریخی دیدنی از نقاط پر جاذبه استان برای ایرانگردان و جهانگردان است .

بازارچه های تجاری
این شهرستان نزدیکترین شهر به مرز عراق بوده و دارای مبادلات گسترده اقتصادی ، فرهنگی و غیره با شمال عراق می باشد که این امر منجر به ایجاد بازارچه مرزی تمرچین و بازارچه کالاهای خارجی با پاساژهای بسیار در قلب بافت شهری شده است که در آن انواع و اقسام کالاهای خارجی از جمله لوازم خانگی ، بهداشتی و صنعتی و ... با قیمت و کیفیت مناسب به مصرف کنندگان عرضه می شود .(که در حال حاضر یکی از فعالترین مرزهای کشور و همچنین دارای ده ها مجتمع تجاری)

اکو توریسم
موقعیت خاص جغرافیایی وشرایط مناسب اقلیمی این شهرستان را در موقعیتی ممتاز در مقایسه با سایر مناطق قرار داده است وجود رودخانه ها و چشمه های دایمی و خروشان ، جنگلهای انبوه و سرسبز ، مراتع غنی ووسیع با تنوع گیاهی منحصر به فرد ، وجود انواع حیوانات وحشی مانند : خرس ، گرگ ، روباه ، گراز ، قوچ ، میش و غیره ، بیشترین متوسط بارندگی و در مجموع تفرجگاههای کم نظیری چون پردانان ،آبخوارده ، آبشار خرپاپ ، کوه مرتفع قندیل قندیل و . . . بلند ترین شهر استان را تبدیل به بهشتی زیبا ، بکر و دل انگیز کرده است

الف- جنگلهای سرسبز و خوش آب و هوای پردانان
این جنگلها در 22 کیلومتری جنوب پیرانشهر و بر سر راه جاده پیرانشهر به سردشت واقع گردیده است که جاری بودن رودخانه دایمی و خروشان پردانان که یکی از سرچشمه های اصلی رود زاب کوچک است بر زیبایی آن دوچندان افزوده است.این جنگلها که تا برفهای دایمی کوههای مرزی ایران و عراق امتداد دارند توجه هر طبیعت گردی را به سوی خود جلب می کند.


تفرجگاه پردان
ب- آبشار خرپاپ

کوهها و جنگلها و دره ها و رودهای منطقه پیرانشهر دست در دست هم داده اند تا با به نقش کشیدن تابلوهایی زیبا و بی بدیل از طبیعت ، تحسین هر بیننده ای را از این نقاش توانا برانگیزند . یکی از این مناظرزیبا و بی نظیر آبشار خروشان و پر آب خرپاپ است که در میان جنگلهای سر سبز پردانان جاری می باشد .
آبشار دایمی وزیبای خر پاپ
ج- کوه مرتفع قندیل

علاقه به ورزشهای کوهنوردی و صخره نوردی و اکوتوریسم هر ساله در فصول بهار و تابستان تعداد زیادی از علاقمندان به این ورزشها و تفریحات را به کوههای مرتفع و دره های سرسبز پیرانشهر می کشاند . مناطقی مانند : دوله نی ، بادین آوی ، حاجی برایم ، آوخوارده ، دالاوان ، قلات شای ، کانی زرد ، زیوکه و . . . همه ساله مورد هجوم علاقمندان به طبیعت و کوهنوردان قرار میگیرد .

توریسم ورزشی
با توجه به طبیعت کوهستانی و زیبای منطقه و بارش برف زیاد در زمستان و با سرمایه گذاری مناسب و معرفی منطقه ، می توان گستره وسیعی از علاقمندان به کوهنوردی ، صخره نوردی ، شنا ، ورزشهای زمستانی و . . . را به این منطقه هدایت کرد .

توریسم زیارتی و نظامی
نزدیکی این شهرستان به مرز عراق می تواند شهر پیرانشهر را به دروازه خروجی شمال غرب کشور به طرف عتبات عالیات تبدیل کند که تحقق این امر با تبدیل مرز حاج عمران به مرز رسمی در سال 1386 امکان پذیر شده است. بر این اساس شهر پیرانشهر می تواند به عنوان محل اقامت زائران، زمینه ساز ایجاد واحد های سیاحتی زیارتی و اقامتی باشد . از طرف دیگر با توجه به صعب العبور بودن و طولانی بودن مسیر ترکیه و تلفات زیاد ناشی از سوانح رانندگی، برای رسیدن به مراکز زیارتی واقع در سوریه، استفاده از مسیر پیرانشهر و شمال عراق راهی مطمئن تر ، امن تر و کوتاه تر می باشد. همچنین وجود زیارتگاههایی چون آرامگاه 40 تن از شهدای صدر اسلام و چندین امامزاده در محدوده شهرستان در کنار موارد مذکور می تواند به توسعه گردشگری کمک کند .
شهرستان پیرانشهر در طول دوران دفاع مقدس صحنه دلاوریها و رشادتهای بی نظیر رزمندگان اسلام بوده است و جای جای آن محل ایثار و شهادت سردارنی چون شهید کاظمی بوده است همچنین عملیات های بزرگی چون کربلای هفت در منطقه عملیاتی حاج عمران با متجاوزین بعثی به این شهر رنگ و بوی رشادت وشجاعت داده است که یادآوری این دلاوریها و انتقال آن به نسلهای حال وآینده می تواند در حفظ و نگهداری فرهنگ ایثار و شهادت و تداوم راه آنها موثر باشد. در رابطه با این مورد هر ساله کاروانهای زیادی از بسیجیان و عاشفان انقلاب در قالب کاروان راهیان نور از مناطق عملیاتی این شهرستان دیدن کرده و یاد وخاطره شهدا را زنده نگه می دارند .

توریسم روستایی
شهرستان پیرانشهر با داشتن طبیعت فرح بخش و کم نظیر خود دارای روستا های زیبایی می باشد که در صورت معرفی و برنامه ریزی می تواند به تنهایی سهم عمده ای در جذب گردشگران داخلی و خارجی داشته باشد . از جمله این روستاها می توان به روستاهای کهنه لاجان ، پردانان ، خورنج، آوخوارده ، زیوکه و دهها روستای دیگر اشاره کرد .

سرزمین سنگهای افسانه ای روستای خورنج
روستای خورنج در 20 کیلومتری شمال شرقی پیرانشهر و بر سر راه پیرانشهر به مهاباد واقع گردیده است . در مجاور این روستا ، منطقه ای پوشیده از سنگهای عظیم الجثه قرار دارد که به طور شگفت انگیزی بر روی هم انباشته شده اند . تو گویی دست معماری توانا این سنگها را این چنین با ظرافت تراش داده تا باغ وحشی سنگی درست کند .

توریسم فرهنگی تاریخی
همانگونه که اشاره شد در محدوده شهرستان پیرانشهر تپه هایی وجود دارند که با داشتن جاذبه های خاص

کتیبه برده مافوره روستای لیک بن
تاریخی بسیار، مورد بازدید علاقمندان به تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم واقع می گردند که می توان به موارد زیر اشاره کرد :
قلعه شین آوا ( هزاره اول ق.م ) قلعه موت آوا ( 2500 ق.م ) قلعه شای ( 1500 تا 2500 ق.م ) قلعه جلدیان.( 5000 تا 5500 ق.م ) قلعه پسوه ( پیش از تاریخ ) کتیبه برده مافوره ( روستای لیک بن )داشان قلعه ( 2000 تا 3500 ق.م )

صنایع دستی و هنرهای سنتی
شهرستان پیرانشهرهمچون سایر مناطق ایران تعدادی از رشته های صنایع دستی را در طول سالیان متمادی در دامن خود پرورده است و صنعتگران خوش ذوق و خلاق آن مصنوعات زیبایی به علاقمندان هنر ایرانی عرضه کرده اند. در گذشته رشته های متعددی در این شهر رایج بوده اند که به مرور زمان و با توجه به دلایل مختلف از جمله پیدایش زندگی ماشینی و جایگزینی مصنوعات صنعتی ، صنایع دستی در انزوا قرارگرفته است ولی هم اکنون نیز رشته هایی مانند نساجی سنتی ، قالیبافی ، گلیم بافی ، گیوه دوزی ، پالان دوزی ، بافتنیهای سنتی وصنایع چوبی در پیرانشهررواج دارد .

آب و هوا
آب و هوای شهر در ناحیه شمالی؛ آب و هوای نسبتاً سرد و در نواحی جنوبی معتدل کوهستانی است و دارای فلات‌های مرتفع و خشک و دشت‌های حاصلخیز؛ است. پیرانشهر تحت‌ دو عامل‌ بارز خشکی‌ تابستان‌ و سرمای‌ زمستان‌ کوهستان‌ها قرار دارد. بخش‌ وسیعی‌ از شهر در شرایط‌ آب‌ و هوای‌ کوهستانی‌ سرد و مدیترانه‌ای‌ با باران‌ بهاره‌ قرار دارد. آب‌ و هوای‌ پیرانشهر در تجزیه‌ خاک‌، رویش‌ گیاه‌، گسترش‌ علف‌زار، شرایط‌ مساعد توسعه‌ دیم‌زار، مناطق‌ و معیشت‌ شبانی‌ و گله‌داری‌ و گسترش‌ جنگل‌ و باغ‌داری‌ نقشی‌ تعیین‌ کننده‌ دارد. میزان‌ بارندگی‌ در پیرانشهر از غرب‌ به‌ شرق‌ کاهش‌ می‌یابد. دلیل‌ این‌ امر وجود دیواره‌ کوهستانی‌ ناحیه‌ است‌ که‌ از نفوذ جریان‌هایی‌ که‌ از غرب‌ به‌ فلات‌ وارد می‌شود جلوگیری‌ می‌کند.

سنگهای گرانیت
با توجه به نزدیکی پیرانشهر به بازار کشورهای حوزه خلیج فارس و دریای مدیترانه، این شهر برای تامین سنگ‌های تزیینی مورد نیاز کشورهای منطقه از اهمیت زیادی برخوردار خواهد شد.
مکان یابی برای ایجاد شهر سنگ پیرانشهر به پایان رسیده و برای ایجاد آن
۵۰هکتار زمین مشخص شده که تا ۱۵۰هکتار قابل توسعه‌است.
باتوجه به آنکه بیش از
۸۰درصد معادن سنگهای گرانیت آذربایجان غربی در شهرستان مرزی پیرانشهر واقع شده‌اند و در شهرهای همجوار آن نیز شمار زیادی معادن سنگهای تزیینی از نوع گرانیت وجود دارد، این شهرستان برای ایجاد شهر سنگ مناسب تشخیص داده شده‌است.
این شهر با داشتن
۶۵معدن گرانیت و تولید سالانه ۳۰۰هزار تن سنگ گرانیت یکی از قطب‌های مهم کشور در تولید سنگ گرانیت به شمار می‌رود.
سنگ‌های گرانیت پیرانشهر هم اکنون یکی از بزرگ‌ترین اقلام صادرات استان را تشکیل می‌دهد.
سالانه ۱۷۳ هزار تن سنگهای تزئینی از معادن شهرستان پیرانشهر برداشت می‌شود.
سنگهای تزئینی معادن پیرانشهر بطور عمده از نوع گرانیت رنگی با کیفیت بی نظیر در ایران است .در این معادن بیش از ۵۰۰ نفر بطور مستقیم و بیش از ۲۰۰ نفر دیگر بطور غیر مستقیم مشغول بکار هستند

وقایع
از وقایع مهم شهر استقرار واحدهایی از لشکر رضائیه (ارومیه) در این شهر پس از شهریور ۱۳۲۰ در جریان هجوم ارتش شوروی به ایران بود.

تقسیمات اداری
از لحاظ تقسیمات اداری و سیاسی در ۱۳۳۸ ه.ش دهستانهای پیران و کهنه لاهیجان و مامش از شهرستان مهاباد منتزع و به نام بخش خانه تابع شهرستان نقده شد و آبادی خانه نیز مرکز بخش شد. بخش خانه در ۱۳۴۷ ه.ش به دلیل سکونت ایل پیران به پیرانشهر تغییر نام یافت.این بخش در ۱۳۴۸ ه.‌ش تبدیل به شهرستان شد. در تقسیمات کشوری ۱۳۵۵ ه.‌ش پیرانشهر با یک بخش به نام حومه و سه دهستان ضبط شده است . طبق تصویبنامة هیئت وزیران در ۱۳۶۶ ه.‌ش شهرستان پیرانشهر مشتمل بر چهار دهستان به نامهای منگور غربی پیران لاهیجان شرقی و لاهیجان غربی تشکیل شد و در همین سال دهستان لاهیجان نیز در ترکیب آن قرار گرفت.در ۱۳۷۳ ه‌.ش بخش لاجان (لاهیجان ) در این شهرستان تشکیل شد.
تقسیمات کشوری این شهر، بنابرآنچه در نتایج آمارگیری سرشماری سال ۱۳۸۵ کل کشور آمده‌است، بر حسب بخش، شهر، دهستان و روستا به شرح زیر است :

بخش‌ها
* بخش مرکزی
* بخش لاجان

شهرها
* شهر پیرانشهر
* شهر گردکشانه
دهستان‌ها
دهستان‌های بخش مرکزی
* دهستان پیران
* دهستان منگور غربی
* دهستان لاهیجان
دهستان‌های بخش لاجان
* دهستان لاهیجان شرقی
* دهستان لاهیجان غربی

مشاهیر
امیر واحدی پوکرباز حرفه ای
فرزاد بنیادی قهرمان جهانی پوکر
ناصر حجازی فوتبالیست مشهور
امید کردستانی در مجله ی تایمز به عنوان یکی از صد نفری که دنیا ی ما را شکل داده اند نام گرفته است .

پیست اتومبیلرانی
این پیست با
۱۵هزار متر مربع وسعت بزرگ‌ترین پیست اتومبیلرانی کارتینگ در شمالغرب کشور می‌باشد که برای انجام مسابقات و تمرینات اتومبیلرانی طراحی و ساخته شده است.این پیست مطابق بااستانداردهای جهانی ساخته شده و از این پس در اختیار علاقه‌مندان به رشته اتومبیلرانی قرار می‌گیرد.
در کنار این پیست، پاره‌ای امکانات رفاهی نیز برای ورزشکاران و تماشاگران پیش بینی شده است.در نخستین مرحله از تجهیز این پیست
۱۲دستگاه خودرو خریداری و برای استفاده علاقه‌مندان در پارکینگ پیست نگهداری می‌شود.

محلات
محله‌ها و معابر اصلی شهر پیرانشهر
شهرک منگوران،پارک شهر، خیابان امام خمینی‌، کهنه‌خانه‌، بازار سیگارفروشان ، کمربندی ‌، فرهنگیان ۱ و ۲، قیزقپان،زمین های پاداشان،کوی خیام ونقطه
A
بيشتر